BẢO TRÌ THANG MÁY

• Ngày này cách đây 1 năm xảy ra vụ nổ Công ty sản suất pháo hoa Z121, là vụ cháy ở Hải Dương, gần đây còn có những vụ cháy kho tang bên Bắc Ninh, trong Đà Nẵng, tận Sài Gòn.
• Tháng trước nữa Vụ tai nạn thang máy gần đây nhất xảy ra tại tòa nhà N5A đường Hoàng Đạo Thúy (Q. Thanh Xuân, Hà Nội).
• Hôm rồi, sập trần NTD Phân Đình Phùng, Q3, TPHCM, nguyên nhân ban đầu là do hệ trần quá, giá treo quá cũ.
• Nhìn những lan can bị mất ốc/ê cu mà lo lắng thay cho những ray tàu, những cột điện cao thế.

Ngoại trừ lý do tai nạn giao thông, lý do người khác bất cẩn hay cố tình gây ra như ái đó vứt tàn thuốc hoặc tên lửa bắn máy bay, ngoại trừ những nguyên nhân do lao động thủ công thiếu bảo hiểm, an toàn và xảy ra tai nạn lao động, bỏ qua tác nhân chủ đích hay vô ý của người điểu máy bay, tàu hỏa mà xảy ra sự cố, cũng loại trừ những nguyên nhân như thiên tai địch họa… thì những Sự cố xảy ra hoàn toàn do lỗi của Chủ quản với Chủ đầu tư… những người đang/được giao quản lý những tài sản to lớn đó.

Những người mà do chủ quan hay khách quan, do thiếu hiểu biết hay cố tình không hiểu, mà họ lơ là công tác được gọi là Bảo Trì.

Có sự đánh tráo về khái niệm, đôi khi bảo trì bị xem thường, lúc lại bị gán cho cái tội quá nặng khi người ta cần đến chỗ để đổ.

• Ví như việc xảy ra đám cháy, sờ đến vòi cứu hỏa thì hết nước, đến bình bọt thì không phun, những dây điện thì thừa thãi mà hệ thống chữa cháy vách tường không hoạt động. Cả tỉnh chỉ có vài xe chữa cháy, hút nước không kịp. Đồng ý công tác Chữa cháy của CA PCCC yếu kém những phải đề cập tỷ lệ lớn hơn của tác nghiệp Phòng cháy, cái này thuộc về Chủ đầu tư, chủ quản của Công trình, những người lắp đặt 1 lần tưởng dùng vĩnh viễn và không hề có khái niệm Bảo trì trong đầu.
• Hay như những tai nạn xe khách xảy ra ở dũng cung đường đồi, dốc. Người ta là đổ cho Trọng tâm cao, Mất phanh, do xe không duy tu, bảo dưỡng xe hay Kiểm định cho phải phép mà không đề cập tới trách nhiệm, tay nghề của người cầm lái, hay sự phù hợp của chủng loại xe.

Vậy phải hiểu sao cho phải? Bảo trì có nhiều cách hiểu, nhưng phần cốt lõi luôn đồng quan điểm:

• Bảo trì được hiểu là “sự bảo dưỡng, tu sửa nhằm bảo đảm cho một hệ thống hoặc một bộ phận nào đó luôn hoạt động tốt, có độ tin cậy cao trong việc sử dụng”.

• Trong công nghiệp có Thuật ngữ “Bảo dưỡng công nghiệp” là “mọi việc làm có thể nhằm duy trì hoặc khôi phục một thiết bị tới một điều kiện xác định để có thể tạo ra sản phẩm mong muốn”.
• Theo quan điểm thực hành “bảo dưỡng công nghiệp” là việc “thực hiện các tác vụ giúp bảo tồn năng lực thiết bị, qua đó đảm bảo tính liên tục và chất lượng của sản xuất”.
• Còn theo Nghị định số 114/2010/NĐ-CP ngày 6/12/2010 Về bảo trì công trình xây dựng thì “Bảo trì công trình là tập hợp các công việc nhằm bảo đảm và duy trì sự làm việc bình thường, an toàn của công trình theo quy định của thiết kế trong suốt quá trình khai thác sử dụng”.

Về thời gian, bảo trì hay Bảo dưỡng diễn ra trong toàn bộ thời gian sử dụng của công trình, hạng mục hay thiết bị.
Không thể phủ nhận vai trò của Công nghệ trong thời đại này, nhưng trước khi ta có thể thay thế được công nghệ mới, tiếp cận mức cao hơn của thị trường, Công ty phải đảm bảo những máy móc thiết bị tức là những Kỹ thuật hiện tại đảm bảo hoạt động ở mức tối ưu về năng suất, mức tối đa về thời gian. Vì vậy mà Bảo trì, hay bảo dưỡng phải được nhìn nhận như một hoạt động quan trọng, song song và ngang hàng với mọi hoạt động sản xuất, kinh doanh, hay vận hành hoạt động.

Về Chi phí Bộ xây dựng có Thông tư số 11/2012/TT-BXD ngày 25/12/2012 vv Hướng dẫn lập và quản lý chi phí bảo trì công trình xây dựng trong đó hướng dẫn phương pháp và quy trình lập chi phí bảo trì công trình. Tuy nhiên Thông tư chỉ dừng ở mức định hướng mà chính người Chủ đầu tư phải có trách nhiệm lập Kế hoạch, phương án Vốn cho những chi phí này từ ngày đầu vận hành công trình.

• Giống như người công nhân hàng ngày phải kiểm tra khoảng cách giữa các ray, động rộng các khe hở, độ chặt các con bu long bắt vào ta vẹt, còn hay hết đá dưới đáy dầm… chứ không thể chờ nghe thấy tiếng tàu mới bắt tay vào việc. Nếu không, những hiểm hoa tai nạn thảm khốc đã luôn rình rập cướp đi sinh mạng bao người cũng như bao tài sản của dân.

Những yếu tố nào cần để đảm bảo được Công tác bảo trì/Bảo dưỡng,

• Trước tiên Công ty phải nhận thức được tầm quan trọng của nó, hiểu nó và đặt nó lên như một mục tiêu, ý chí của Công ty.
• Thứ đến là những nguồn lực dành cho nó, là phương tiện, là vật lực như lượng vật tư, vật liệu dự trữ tối thiểu.
• Và không thể không kể tới yêu tố con người, nhưng người có kỹ năng, bằng khoa học, bằng kinh nghiệm xác định chu kỳ thay thế, thời gian bảo dưỡng và cả phương pháp bảo trì.
• Bây giờ chúng ta thử xem xét một sự việc cụ thể để phân tích trách nhiệm và nghĩa vụ của các bên cũng nhưng tỷ trọng của công tác này được các bên coi trọng như thế nào.
• Vụ việc được tóm tắt lại: “Vào khoảng 8h30 ngày 30/6/2014 ông Nguyễn Như Kết – Tổ trưởng tổ dân phố nhà N5A,B,C đường Hoàng Đạo Thúy (quận Thanh Xuân, Hà Nội), trú tại tầng 7 phòng 704 của tòa nhà xuống tầng 1 gặp anh Tuấn, nhân viên bảo vệ, nhờ mở thang số 1 để kiểm tra. Ông Tuấn đã cùng ông Kết mở nguồn điện của thang số 1 và hai ông đi lên tầng 7. Sau khi bước ra khỏi cabin tầng 7, ông Tuấn đã dùng chìa khóa cứu hộ của tầng mang theo mở cửa tầng 7 và không may bị ngã xuống đáy hố thang tầng 1 gây tử vong.”
• Chủ quản và Chủ đầu tư là Cty TNHH quản lý & phát triển nhà số 6 Hà Nội,  và Xí nghiệp Quản lý dịch vụ và khai thác khu đô thị, trực tiếp tại cụm nhà N khu đô thị Trung Hòa – Nhân Chính là Tổ quản lý vận hành.
• Chung cư được hoàn thành và đưa vào sử dụng  từ năm 2005 sử dụng thang máy nhãn hiệu Mitsubishi, do Công ty TNHH thang máy và thiết bị Thăng Long cung cấp và lắp đặt thiết bị. Thang máy có xuất xứ Thái Lan đã được Sở Lao động Thương binh và xã hội Hà Nội cấp giấy chứng nhận đăng ký số 19HNO 259 cho thang số 1 ngày 30/8/2004, và thang máy số 2 được cấp đăng ký số 19HNO 258 ngày 30/8/2004, hai thang máy đã được kiểm định kỹ thuật an toàn thiết bị nâng số thong qua biên bản số 1347 ATXD-TBN-19 ngày 6/8/2004.

Vậy sai sót ở đây là gì? Chúng ta sẽ phân tích từng mục một:

• Thiết bị được lựa chọn may mắn là nhãn hiệu Nhật Bản, sản xuất tại Thái Lan được đưa vào sử dụng gần 10 năm vậy chưa hề được thay thế, chỉ được bảo dưỡng lau chùi. Nếu máy móc vẫn vận hành hoàn hảo, hay trong 12 tháng bảo hành, hoặc với chu kỳ thay thế linh phụ kiện lớn hơn 10 năm thì không đáng nói. Đằng nằy đối với thiết bị thang máy nhiều linh phụ kiện cho phép sử dụng chỉ 5-7 năm (nếu là thang máy Trung Quốc, hay Việt Nam thì thời hạn còn ngắn hơn, chắc tai nạn đã xảy ra từ lâu và mức độ có thể nghiêm trọng hơn) và đặc biệt các thiết bị hỏng của thang máy số 1 đã được liệt kê gồm: Hỏng phớt dầu hộp số, su đối trọng bị mòn, vỡ, sensor giới hạn trên dưới bị lỗi, lại còn phớt dầu hộp số bị mòn gây chảy dầu dễ dàng nhìn thấy bằng mắt thường. Sự việc này chỉ được phát hiện khi thang máy số 1 bị hỏng và đơn vị quản lý buộc phải mời đơn vị chuyên môn xuống kiểm tra ghi nhận các thiết bị hỏng của thang. Đó là cách làm việc tắc trách và quá coi thường công tác kiểm tra thường xuyên với máy móc thiết bị, không hề có sự chuẩn bị, chứ đừng nói tới quy trình hay phương pháp bảo dưỡng, bảo trì các thiết bị nói chung.
• Khi các Phóng viên đã tiến hành cuộc khảo sát tại nhiều tòa nhà trong các khu tái định cư tại Trung Hòa, Trung Yên, khi hỏi người dân về công tác bảo dưỡng định kỳ các thang máy, thì câu trả lời là “hầu như chưa bao giờ thấy thợ đến bảo dưỡng, chỉ khi thang máy bị hỏng thì mới có thợ đến sửa chữa”. Vậy có phải đơn vị quản lý tòa nhà đã “thiếu trách nhiệm” trong việc vận hành và quản lý tòa nhà.
• Đồng thời đến thời điểm này Xí nghiệp mới đề nghị Nhà thầu cung cấp báo giá linh kiện thiết bị hỏng để có cơ sở lập phương án, dự toán sửa chữa. Nghĩa là đơn vị không hề có kế hoạch chuẩn bị cho những phương án bảo trì, thiết bị dự phòng và không có kế hoạch vốn, hay dự toán sửa chữa cho khoản phải chi này từ 10 năm trước, từ 5 năm trước cũng chưa hề có, do đó không thể đổ cho QUy trình xin kinh phí hay phê duyệt kinh phí từ Chủ quản/Chủ đầu tư, mà lại càng không thể đổ lỗi cho Nhà thầu chào giá chậm dẫn đến tai nạn mà phải nói đúng rằng đơn vị quản lý quá chậm khi nghĩ tới Nhu cầu mua sắm này,.
• Sự máy móc của những nhà quản lý về  kinh phí sửa chữa, bảo trì bằng 2% kinh phí theo quy định của Quyết định 19/2013/QĐ-UBND của UBND TP Hà Nội mà không xét tới nhu cầu, đặc thù, quy mô công trình là một sự ấu trĩ. “Từ ngày 1-4 người dân phải tự đóng góp, bỏ tiền để sửa chữa bất cứ hỏng hóc nào trong chung cư”, nghe mà thật đau lòng. Trong khi quỹ bảo trì của tòa nhà N5A vẫn còn hơn 40 triệu đồng, trong khi nhu cầu sửa chữa chỉ khoảng 20 triệu, nhưng để được sử dụng kinh phí này từ Tổ lên đến Xí nghiệp phải báo cáo với Công ty, mời phòng chuyên môn của Sở Xây dựng, đơn vị bảo trì xuống kiểm tra, xác nhận, báo giá, thẩm định giá... đó quả là một con đường quá dài thiếu chiến lược có chiều sâu để kéo dài tuổi thọ cho Công trình nói chung và các thiết bị vận hành nói riêng.
• Nay tai nạn xảy ra, những cán bộ Lãnh đạo phần trần rằng “Chức năng của bảo vệ là chỉ bảo vệ an ninh, trật tự và tài sản của nhân dân trong khu vực”, không có chức năng thay thế Tổ kỹ thuật, rằng “ông Tuấn không có nhiệm vụ kiểm tra, sửa chữa thang máy”. Đó là một sự bao biện, bởi xưa nay ở Việt Nam, khi có sự việc xảy ra trong Tòa nhà, Tổ quản lý vận hành  hay Tổ kỹ thuật sẽ nhận được chỉ thị sửa chữa ngay. Đây là đơn vị quản lý nhỏ nhất, chỉ biết thừa hành và chắc chắn chưa bao giờ dám chống lại lệnh trên, trừ phi công bảo bảo dưỡng được khoán cho Nhà thầu. Tuy nhiên, hợp đồng với Nhà thầu đã hết hiệu lực từ cuối năm 2013, việc nhà thầu tiếp tục triển khai công việc như một hình thức ân hạn vài tháng và mới chấm dứt hợp đồng không làm giảm trách nhiệm của đơn vị quản lý. Các phòng bàn phải được vận hành đúng chức năng nhiệm vụ, sự cẩu thả hay xuê xoa trong quản lý đang dần bộc lộ những lỗ hổng do sai chuyên môn, nhiệm vụ dẫn đến tai nạn thương tâm này.
• Thế còn Nhà thầu có lỗi gì? Một công ty chuyên về bảo trì thang máy, vậy mà vẫn tiếp tục thực hiện bảo trì đến khi bên phía Công ty gửi email yêu cầu dừng công tác bảo trì 01/4/2014 thì mới chấm dứt, dù Hợp đồng bảo dưỡng giữa Cổ phần Tư vấn Công nghệ Thiết bị và Kiểm định Xây dựng - CONINCO với Công ty TNHH MTV quản lý và phát triển Nhà Hà Nội đã kết thúc từ cuối năm 2013, và mãi đến ngày 7/4/2014 khi sự việc xảy ra mới ký thanh lý hợp đồng, không gia hạn, không phụ lục hợp đồng cũng không phải Hợp đồng quân tử. Ở Việt Nam, không hợp đồng, không biên bản nghiệm thu, thì không đủ điều kiện xuất Hóa đơn Tài chính và sẽ không thể thanh toán cho Nhà thầu. Thực tế này các bên đều hiểu vậy mà vẫn dễ dãi, lỏng lẻo và cả tin kéo dài để mong ký backdate hợp đồng

Hiện nay xác định nguyên nhân gây hỏng hóc cần làm ngay, sửa chữa là cấp thiết để khắc phục và vận hành lại thang máy bình thường phục vụ đi lại của dân cư, đảm bảo cuộc sống bình thường cũng như tương xứng với danh Tái định cư của tòa nhà.

Cái chết của bất cứ ai cũng là một mất mát đáng tiếc, sự tranh cãi vẫn còn đang tiếp tục, nhưng Chủ đầu tư, Xí nghiệp quản lý tìm cách bao biện, đổ lỗi cho các bên là không nên.

Cái quan trọng của các Chủ đầu tư nói chung là biết nhìn nhận ra vấn đề, biết đánh giá đúng tầm quan trọng của công tác bảo trì/bảo dưỡng, từ những tai nạn, sự cố không đáng có mà biết đón nhận những ý kiến xác đáng nhằm xây dựng một chiến lược bảo trì/bảo dưỡng của mình.

Chỉ có như vậy thì những tai nạn đáng tiếc sẽ không xảy ra, đồng thời Chủ đầu tư còn tiết kiệm được những chi phí khá lớn từ tăng tuổi thọ thiết bị, vừa giảm sự Hao mòn vô hình của công nghệ.